KÖPEK

Kurttan Kuçuya Köpeklerin Evrimi

köpeğin atası kurtla günümüz canis famillaris inin yüzlerce cinsinden biri olan maltalı, 14.000 yıldan kısa bir süre önce ortak atalarından ayrıldı. insanlar yabanıl köpekgilleri ilk evcil hayvana; uysal, eğitilebilir ve inanılmaz çeşitlikteki köpeğe dönüştürdü.
yaklaşık 12.000 yıl önce avcı-toplayıcılar, bugünkü israil topraklarında, elinde hayvan yavrusu tutan bir ceset gömdüler. bu yavru kurt mu köpek mi anlaşılmışır; her iki durumda da mezarda, köpeklerin evcilleştirilmesine ilişkin ilk fosil bulguları yer alıyor. bilimadamları bu sürecin 14.000 yıl önce başlamış olduğunu biliyorlar, ancak neden başladığı konusunda fikir birliğine varmış değiller. bir bölümü, insanların kurt yavrularını yanlarına aldığını; doğal seleksiyonun da daha az saldırgan olanları ve yiyecek için daha çok yalvaranları tercih ettiğini düşünüyor. diğer bir bölümüyse köpeklerin yeni bir yaşama ortamına, insanların çöplüklerine uyum sağlayarak kendi kendilerine evcilleştiklerini söylüyor. insandan çekinen ve çöp karıştırarak beslenen köpekgiller bu nişte (yaşama ortamı) yaşadı ve sonraki nesiller çok daha uysal hale geldi. biyolog raymond coppinger a göre "seçilmelerinin nedeni insana yakın yerde beslenebilme becerileri."
moleküller düzeydeyse değişen bir şey yok: kurtlarla köpeklerin dna yapısı neredeyse aynı. hiçbir canlı türü köpekler kadar çeşitlilik göstermez, raymond coppinger köpekleri biçim değiştiren varlıklar olarak adlandırır. bununla birlikte, bütün köpek cinsleri, ortak kökenlerinden kaynaklanan ortak özelliklere sahiptir. ilk köpekgiller insan yerleşimlerine uyum sağladıkça uysal bir yapı; eğitilebilirlik, kuyruk sallama ve çok renkli post gibi genetik olarak birbiriyle ilişkili birçok özellik geliştirdiler. artık büyük avlara ihtiyacı kalmayan köpeklerin kafatasları ve dişleri tüm bedenlerine oranla kurtlarınkinden daha küçük hale geldi. günlük besinlerini insan atıklarını yiyerek karşılayan köpekler; büyümek ve hayatta kalmak için daha az protein ve kalori gerektiren daha küçük beyinler geliştirdiler. sonuç, bugün sokaklardaki çöpleri karıştıran köpeklere benzeyen orta büyüklükte bir hayvandı. bu başlangıcın ardından, insanlar köpekleri bekçilik ve avcılık gibi yetenekleri nedeniyle seçip yetiştirdikçe ilk cinsler, insanların çok az müdahalesiyle ortaya çıkmış olabilir. çevre koşulları da ilk cinslerin biçimlenmesinde etkili oldu. örneğin soğuk iklimlerde kalın postlu iri köpeklerin yaşama ve üreme şansları daha fazlaydı. yüzyıllar içinde insanlar, hayvanları melezleştirmeye başlayarak doğada var olacak ve hayatta kalabilecek çok daha çeşitli biçimlerde köpekler yarattı.
köpeklerdeki değişiklik, cenin ve yavruyken gösterdiği gelişimin zamanlamasını, dolayısıyla köpeğin alacağı son biçimi etkileyen genler sayesinde mümkün olmuştur. kedilerinkinden farklı olarak yavru köpeklerin kafası yetişkinlere göre daha küçük olmakla kalmaz; oranlar açısından da farklılık gösterir. örneğin basık yüzü ve dışarıya çıkıntı yapan çenesiyle buldogun kafatası geç başlayan ve yavaş ilerleyen burun gelişiminin sonucudur. kafatasının geri kalanı, kısa burunla uyumlu olarak biçim kazanır. borzoinin ana rahmindeyken büyümeye başlayan burnuysa tam tersine uzun ve narindir. 1800 lerin ortasında köpek kulüplerinin kurulması, yeni türler konusunda insanları yüreklendirerek yapay seleksiyon sürecine hız kazandırdı.
1900 dan bu yana türlerin çoğu sırf görüntüleri için geliştirildi.
köpeğin kökeni: bundan sekiz milyon yıl önce abd nin büyük ovaları nın bulunduğu yerde epicyon denen güçlü bir köpekgil, bir otobura saldırır. yakınlarındaki eucyon sürüsü bir pekariyi kuşatır. iklimin soğumasıyla birlikte, büyük avlarının peşi sıra epicyon ve borophaginae alttakımının diğer üyelerinin di soyu tükendi. hem et hem de bitki yemeye uygun hale gelen dişleriyle çevresine uyum sağlayan eucyon hayatta kaldı. eucyon türleri eskidünya ya göçerek, evrimlerinin sonunda kurda dönüştü. 800.000 yıl kadar önce kurtlar arktik kuzey amerika ya geçtiler.
köpek nesli, bundan 37 milyon yıl önce kesici dişleriyle diğerlerinden ayrılan ve avlarını yere seren yırtıcılarla kuzey amerika da ortaya çıktı. ilk köpekgiller avrupa ya yedi milyon yıl önce ulaştı. ancak kurtların, kır kurtlarının ve çakalların da arasında bulunduğu çağdaş köpekgillerin ortaya çıkmasını sağlayan, dört ila altı milyon yıl kadar önce batıya doğru ilerleyen eucyon oldu.
evrimini insanoğlunun eşliğinde gerçekleştiren köpeğin, onsuz var olması da mümkün değil. köylerdeki çöplükleri karıştıran "vahşi" çoğunluk bile insana yakın yaşamaya bağımlı durumdadır. biyolog james serpell, köpekle insanın çok yakınlaştığını ve köpeklerin çoğu zaman diğer hayvanlardan ayrı olarak değerlendirildiğini yazıyor: "evcil köpek, bilinmeyen topraklarda, insanla insan olmayan arasında şüpheli bir noktada varlığını sürdürmektedir..ne insan ne de hayvan".
antik toplumlar köpekleri yaşayanlarla ölüler arasındaki haberciler olarak görürlerdi. köpekler günümüzde insan yaşamı için tehlikeli olabilecek deneylerde kullanılıyor.
1957 yılında laika adındaki köpek, sovyet sputnik 2 uydusunun içinde dünya yörüngesinde dönen ilk canlı oldu. laika, uzayda öldü. sovyetler daha sonra 1961 deki ilk insanlı uzay uçuşu için basınçlı uzay giysileri içindeki köpekleri 80 kilometre yukarıya gönderdiler. köpeklerin çoğu, belki de tümü hayatta kaldı.
Zeynep Akıllı - Yazar