BASINDA "KÖPEK"

Tasması değil kendisi tasarım

Peagle, Pekingese ve Beagle türlerinin karışımı.

"Doberman, kurt, kaniş gibi demode cinslerle vedalaşın. Artık Cockapoo, Puggle, Labradoodle gibi genleriyle oynanıp ihtiyaca göre hazırlanan, havlamayan, tüy dökmeyen, antialerjik tasarım köpeklerin zamanı"

14 bin yıl önce ilk köpekleri evcilleştiren ve avcılık için kullanan insanoğlu, günümüze gelse ve Paris Hilton'un Tinkerbell'iyle karşılaşsa ne düşünürdü sizce? Köpek sahibi olmanın hatta köpek kavramının epey değiştiği ve son yıllarda iyice çılgınlaştığı bir gerçek. Eskiden hizmetleri için kullanılan köpekler, günümüzde bir moda aksesuvarı, trendlere ve ihtiyaçlara göre şekillenebilen evcil 'hayvan'lar. Zaman zaman onlara doğanın yarattığı bir hayvan cinsi demekte zorlanabiliyoruz.
Önce köpekler için lüks giysiler, aksesuvarlar, oyuncaklar vardı. Köpek modası denince ilk akla gelen, özel tasarım köpek taşıma çantalarıydı. 'Louis Vuitton çantadan daha trendy ne olabilir?' sorusunun cevabı, içinde küçük bir köpek olan Louis Vuitton çanta artık.
Sonra kuaförler, psikolog, medyum ve masörler çıktı. Beş yıldızlı tatil köyleri, hidroterapi yapabilecekleri spalar, egzersiz uzmanı, diyetisyenler ve hatta köpek yogası. Modern bir köpeğin hayatının artık modern bir insanınkinden pek bir farkı yok. Tırnaklara oje, pahalı parfümler, organik mama onların da hakkı. Hatta internet üzerinden arkadaş bulmak bile sunulan hizmetlerden. Daha ne kaldı diyorsanız, yeni trendle tanışın: Genetiğiyle oynanmış mükemmel köpekler!

Alerjik körler için özel tasarım
1800'lü yıllara kadar köpekler avcı, bekçi vs gibi ayrılırdı. Tür meselesi, kafaları ancak bu kadar meşgul ederdi. Derken Avrupa gösterişli Viktorya çağına girdi ve köpekler ilk o zamanlar cinsleriyle dikkat çekmeye başladı. Köpek şovları, köpek çayları, pahalı köpek düğünleri düzenlendi. Kuyruğu şu kadar, rengi şöyle gibi kurallara uyan safkan bir köpeğe sahip olmak, statüyü yükselten havalı bir durumdu. Yüzyıllar boyunca köpek çiftlikleri bazı safkan cinsleri kendi aralarında çiftleştirerek o zamanın melez ırklarını yarattılar. Bunların çoğu artık safkan sayılıyor, şu sıralar dünyada resmi olarak yaklaşık 150 farklı safkan cins olduğu kabul ediliyor.
Ancak son yıllarda değişen insan ihtiyaçları ve genetik bilimdeki uzmanlık, melez köpeklere yeni bir bakış açısı getirdi. Melez köpek eskiden epey değersiz sayılırken, ünlülerin edindiği garip isimli yeni köpek türleri binlerce dolarla ölçülür oldu. Aslında 'tasarım köpek' yaratma fikri ilk başta moda amaçlı değildi. Avustralyalı bir köpek üreticisi bundan 20 yıl önce körlere rehberlik edebilecek zekâda ve aynı zamanda tüyleri alerjik etki yaratmayacak bir tür yaratmak istedi. Bunun için en iyi seçenek; sıcakkanlı, uyumlu ve zeki Labrador cinsiyle tüyleri antialerjik olan Poddle cinsini karıştırmaktı. Böylece bu iki cinsi birleştirdi ve ortaya Labradoodle çıktı. Bu tasarım çok tuttu ve köpek üreticileri yeni bir pazar yaratmış oldu: İhtiyaca göre tasarlanmış köpekler.


Köpek gibi görünsün yeter!
Modern insan; küçük dairesine uygun, mümkünse havlamayan, yalnız bıraktığında bunu çok umursamayan, dışarı çıkartamadığında da bunu pek sorun etmeyen, söz dinleyen, çok tüy dökmeyen, pek ilgi beklemeyen ama sahibi isterse her an oyuna hazır, sevimli ve uyumlu köpekler istiyor. Yani köpek gibi görünen ama köpek olmayan mükemmel hayvanlardan hoşlanıyor. Özellikle çocuklu aileler bakımı kolay, hayata bir dert daha eklemeyecek köpeklerin hayalini kuruyor. Kadınlar Poodle gibi tüylü, şeker şeylerden hoşlanırken, erkekler daha kısa tüylü ve iri köpekleri seviyor. Bu tarz ihtiyaçlara cevap veren bir köpek arıyorsanız, her zevke göre dizayn edilmiş tasarım köpekler derdinize deva olacaktır. Çünkü safkan köpekler iyi ve kötüyü beraberinde barındıran karakterleriyle fazla zahmetliler. Ya da tam tersi.


Morkie mi, Shorkie mi?
Bir köpeğe tasarım denilebilmesi için, iki farklı safkan cinsin genetik anlamda en sağlıklı ve güçlü bireylerinin ve tabii en şirin olanlarının birleştirilmesiyle ortaya çıkmış olması gerekiyor. Çiftleştirme öncesi genetik açıdan hastalık ya da istenmeyen karakter özelliklerini taşıyan genler eleniyor. Ve en iyiler birleştirilerek ortaya bir mükemmel köpek çıkartılıyor. En azından mükemmele yakın. Örneğin Yorkshire Terrier akıllı bir köpek olmasına rağmen kontrolü zor, baskın karakterli bir köpek. Bir Yorkshire'ı bir Maltese'le birleştirip Morkie yarattığınızda, elinize şirin, akıllı ve kontrolü kolay bir köpek geçmiş oluyor. Neye ihtiyacınız varsa söylemeniz yeterli.
Az tüy döken Poodle tasarım için en sık kullanılan cinslerden; Schnoodle (Minyatür Schnauzer ve Poodle), Goldendoodle (Golden Retriever ve Poodle) Malt-A-Poo (Maltese ve Poodle) bunlardan birkaçı. Bunun dışında Shorkie (Shih Tzu ve Yorkshire Terrier), Chorkie (Chihuahua and Yorkshire Terrier), Puggle (Pug ve Beagel), Pomapoo (Pomeranian ve Poodle), Chiweenie (Dachshund ve Chihuahua) gibi yaklaşık 400 tane daha melez köpek türü var.


Hollywood'da Puggle çılgınlığı
Aslında yıllardır var olan tasarım köpekler, ünlü isimlerin ellerinde görüntülenince ciddi bir talep patlaması yaşadı. En popüler tasarım köpek kuşkusuz Pug ve Beagle karması olan Puggle. Puggle'lar Beagle'ın evcilleşmiş avcı özelliklerini taşırken, Pug'ın da şirin ve insanımsı fiziki özelliklerini taşıyan küçük köpekler. Ünlü sahipleri arasında Sylvester Stallone, Jake Gyllenhaal, Jullianne Moore, Tiger Woods gibi isimler var. Bir Puggle'ın fiyatı melez olmasına rağmen bir Beagel ya da Pug'dan daha pahalı. Fiyatlar 450 dolarla 2000 dolar arasında değişiyor. Puggle'lar o kadar popüler ki, son dönemde yüzde 90'lık bir payla en çok istenen tasarım köpek. Hatta sadece Puggle resimleri olan takvimler satılıyor.
Bunun dışında Jessica Simpson'ın Maltapoo'su da dikkat çeken ünlü tasarım köpeklerden. Son dönemde yeni tasarlanmış bir başka ilginç köpek türü de mini St. Bernard'lar. Bunlar St. Bernard'ın minyatür bir kopyası adeta, ama içinde bir tane bile St. Bernard geni yok. Bu köpekleri satan çiftliklerin birinde tanıtım reklâmında geçen "Sokakta köpeğinizi gezdirirken insanlar durup 'Bu köpeğin cinsi nedir? Nereden buldunuz?' diye soracak, köpeğinize bayılacaklar" gibi cümleler, insanların niye tasarım köpek aldıklarıyla ilgili bilgi verebilir.


Genlerle oynamak ne kadar etik?
Bu zor bir konu. Safkancılar, melezcilere çok kızgın. "Ortada zaten bir sürü cins var, neden yenilerini yaratıp doğanın işine burnunuzu sokuyorsunuz, zaten güzel olan bir köpek cinsini çirkinleştiriyorsunuz?" diyor, bir köpeği olduğu gibi sevmenin ve kabul etmenin gerçek sevgi olduğunu düşünüyorlar. Mesela Pug'lar tembel hayvanlar ama gerçek bir Pug'sever bu tembelliği de kabul etmeli, diyorlar.
Köpeklerin cinsel yaşamlarına ve genlerine bu derece karışılıyor olması hayvan hakları savunucularını da kızdırmıyor değil. Tasarım köpek yapan çiftlikler bir moda yarattıkları için de suçlanıyor. Köpek sahibi olmak için moda iyi bir motivasyon değil ne de olsa. Nasıl '101 Dalmaçyalı' filmi yüzünden insanlar Dalmaçyalı alıp sonra da beğenmeyip sokağa attıysa, sokaklar da yavaş yavaş Puggle'larla dolacak endişesi var.


Beğenmezsen para iade
Tasarım taraftarlarınınsa cevabı hazır: Mükemmel, sağlıklı ve güzel bir köpek üretmenin, insanların ihtiyaçlarını karşılamanın neresi yanlış? Safkan köpeklerde genetik sorunlar daha fazla. Yıllar boyunca aynı cins aynı cinsle çiftleştirilince, gen havuzunda biriken bozuk halkalar bu köpekleri daha zayıf yapabiliyor. Halbuki iki farklı cinsin birleşmesinde, o iki cinsin hem sağlık hem de karakter olarak en iyi özellikleri alınıyor.
Çiftliklerden biri kriterlerini şöyle anlatıyor: "Melezlerimizde hiçbir genetik zayıflık yoktur. Onlar sizi mutlu etmek için yetiştirildi. Sizi sevmek ve en iyi arkadaşınız olmaktan başka bir şey düşünmüyorlar. Çiftliğimize gelen köpekler arasında zayıf olanlar varsa onlar ayrılıyor, çiftleşme sonrası çocuklardan birinde bile genetik sorun varsa o anne bir daha kullanılmıyor. En iyi huylu ve en güzel köpeği seçiyoruz. Köpeğinizin sağlıklı olduğundan o kadar eminiz ki size beş yıl genetik açıdan hastalanmayacağı garantisi de verebiliyoruz."
Ayrıca melez köpekler çiftleştirilen iki köpeğin de en güzel özelliklerini alıyor. İnatçılık, asilik, aptallık gibi istenmeyen özellikler laboratuvar tüpünde kalıyor. Sizin elinizeyse ilginç görünümlü, kolay idare edilebilir, üstelik de sağlık garantisi olan köpekler veriliyor. Elbette safkancılar sadece en iyi özelliklerin geçtiği fikrine katılmıyor. Hatta köpeklerin kişilik karmaşası yaşadığı düşüncesinde. Mesela bir Pug'ın yön bulma kavramı kesinlikle yoktur. 100 metre ileri koy, yolunu bulamaz. Ancak avcı olan bir Beagle'ın yön bulma duygusu çok güçlüdür. Yani bir Puggle'ınız varsa elinizde koşmak isteyen ama neden böyle hissettiğini anlayamayan, avcılık içgüdüsü olan ama evin yolunu bile bulamayan kafası karışık bir köpek var demektir.


Sahte tasarım köpeklere dikkat
Tasarım köpek yapmak, zor ve uzmanlık isteyen bir iş. Elbette her şeyde olduğu gibi bunun da şarlatanları mevcut. Artan talep ve moda üzerine, ücra köşelerde, kötü şartlarda faaliyet gösteren birçok köpek üretim alanı var. Profesyonel olmayan bu insanlar iki melezin birleşmesiyle oluşan Puggle görünümlü bir köpeği size satabiliyorlar. Görünüm kurtarsa bile, genetik tehlikeli bir bilim. Köpeğiniz iki gün sonra garip hastalıkların pençesine düşebiliyor ya da yavruyken sakinken, büyüyünce 180 derece karakter değiştirip agresifleşebiliyor. Yani kişi uzman değilse, tasarım bir köpeğin karakteri tam bir kumar. Safkan köpeklerse her zaman tahmin edilebilir. Aldığınızda ne olduğunu biliyorsunuz.
Biz talep ettikçe, tasarım köpek çiftlikleri müşterilerin ihtiyaçlarına uygun köpekler tasarlayacak. Her ne kadar hayvan fanatiklerinin ve safkancıların gazabına hedef olsalar da, bu işte çok para var. Yeni ve ilginç olduğu için tercih edilen bu köpekler konusunda psikologlar uyarıyor ve onların mükemmel diye pazarlansalar bile birer hayvan olduklarını; bakıma, ilgiye ve sevgiye ihtiyaç duyduklarını, biz ilgilenmeyince doğal olarak üzüleceklerini hatırlatıyor. Köpeği bir Prada çanta ya da Gucci ayakkabı olarak görmememiz gerektiği ortada. Ancak bu 'tasarım' işinin sınırları nereye varacak, zaman gösterecek.

Afetzede modası
ABD'de başlayan yeni moda hayli ilginç. İnsanlar hayvan barınaklarını arayarak, özellikle Katrina kasırgasında öksüz kalan köpekleri almak istediklerini söylüyor. New Orleans köpekleri hemen tükenmiş, barınak görevlileri şimdi de ellerindeki daha az rağbet gören Ohio köpeklerini öneriyor.


Tasarımda top 3
Labradoodle
Labrador ve standart Poodle'ın bir araya gelmesiyle oluşan bu köpeklerin fiyatları 2 bin 500 dolara kadar çıkabiliyor. Labradorun rehber ve uyumlu özellikleriyle Poodle'ın tüy dökmeyen antialerjik kürkü birleşiyor. İlk olarak 30 yıl önce Avustralya'da üretildi.

Puggle
Bu Beagel ve Pug karışımı, en popüler tasarım köpek. Küçük fiziğiyle apartmanlara uygun. Pug'un patlak gözleri ve Beagel'ın koşma ve hareket etme dürtüsü azaltılınca, ortaya çıkmış.

Maltapoo
Jessica Simpson'ın tercihi bu köpekler Poodle'ın sorumluluk sahibi yapısıyla Maltese'in oyuncu ve nazik yapısını birleştiriyor. İlgi odağı olmaktan hoşlanan arkadaş canlısı köpekler.


Direnen 'cıbıldak'lar
Mexico City'yi 'kel' köpekler sardı. Güneşten çabuk etkilenen nazik bir cilde, kemik yerine havuç kemirmelerine neden olacak kadar zayıf dişlere ve duygusal olarak hassas bünyeye sahip Xoloitzcuintles adlı bu köpek, aslında Meksika'ya özgü 3 bin 500 yıllık bir tür. Genlerindeki şanssızlıklar yüzünden, Azteklerin pişirme kaplarında 'akşam yemeği' olmayı ve kurban edilme törenlerini atlatarak günümüze gelmeyi başarmış. 50'li yıllarda geriye kalan birkaç yüz köpek özel bir programla çiftleştirilince, sayıları on binleri bulmuş. Bu 'cıbıldak'ların ciddi bir hayran kitlesi de var. 20. yy. ressamları Diego Rivera ve Frida Kahlo gibi. Bugün de onlardan asla vazgeçmeyeceklerin sayısı az değil. İki Xoloitzcuintles sahibi bankacı Jorge Luis Gallardo onları Ferrari'ye benzetiyor: "Onlar yerli ruhuna sahip, gerçek Meksikalılar. Öldürüldüler, insanlar yemeye, kurban etmeye çalıştı ama onlar direndi. Tıpkı bizim gibi!"

Radikal gazetesi