KÖPEK PSİKOLOJİSİ

İnsanların en çok istediği şeylerden biri de, köpeklere kelime öğretebilmektir. Hatta köpeğin zekasını, onun öğrendiği kelime sayısına dayandıranlar bile vardır. Bazen 200’den, bazen de 300’den fazla kelimenin anlamının öğretilebildiği köpekleri duymuşsunuzdur.

Köpekler, belirli kelimeleri insanların tepkileriyle bağlantı kurarak öğrenirler. Köpeklerin daha kolay öğrenmelerini ve bizleri anlamalarını sağlamak için, herhangi bir isteğimizde sürekli aynı kelimeyi (mümkün olan en kısa kelimeyi) veya aynı işareti kullanmamız gerekir. Bunun yanında sürekli aynı ses torunu ve mimikleri de kullanırsak köpeğin isteneni anlaması daha da kolaylaşır. Zaman içinde köpekle insan o kadar iyi ve kolay bir anlaşma yolu bulur ki, insanın bir göz hareketiyle veya elini kaldırmasıyla, köpek ne istendiğini derhal anlar.

Daha ileride etraflıca değineceğimiz gibi, köpekler birbirleriyle kokuları, mimikleri, vücut sinyalleri ve sesleriyle iletişim kurmakta ve birbirlerini anlamaktadırlar. Bu arada, köpeklerin, insanların mimikleri ile ses ve hareket tarzlarına da dikkat ettiğini söyleyebiliriz. Hatta bazı kelimeleri öğrenerek, insanla sosyal ilişkilerini kuvvetlendirmektedirler. Tabii ki, kelimelerin anlamlarını bilemezler ve ayrıca kelimeleri, frekans farklılıklarından dolayı, ses olarak tanımaları, ayırt etmeleri söz konusu değildir.

Köpeklerin öğrendikleri kelimeleri taklit etmeleri ve ses olarak çıkarmaları için çok uğraşılmış ve neticede başarılı olunamamıştır. Tabii ki, ses tellerinin anatomik yapısı, insan ve köpekte farklıdır, insan tarafından söylenen kelimenin köpek tarafından da söylenebilmesi için frekansların uyması gerekir. Maymunlarda da benzer sonuçlar elde edilmiştir. Maymunların 300’ün üzerinde kelimeyi, hatta bazı cümleleri anlaması sağlanmasına rağmen, ses tellerindeki anatomik farklılık nedeniyle, onlara konuşma öğretilememiştir. Ancak, maymunlara işaretle konuşma öğretilmeye çalışılmış ve sürpriz sonuçlar elde edilmiştir. Her kelimeye karşılık bir işaret yapması öğretilebilmiş, ancak tabii ki, işaretle de olsa uçun cümleler kurması mümkün olmamıştır.

Köpek, kendisine öğretilen kelimelerin anlamını anlayamaz, ancak akustik olarak karakterini ayırt edebilir. Bir kelimeyi duyduğu sırada, onun vurgusuna ve onu çıkaran insanın sesine dikkat eder. Bunun yanında, insanın bu kelimeyi söylerken yaptığı mimikler de köpeğin o kelimeyi anlamasında büyük rol oynar. Tüm bunların yanı sıra, muhtemelen insanda mental olaylar esnasında salgılanan hormon ya da benzeri maddelerin vücutta oluşturduğu koku değişikliklerinin de algılanmasıyla köpek, global olarak kelimenin anlamını kavrar. Bazı araştırıcıları göre bunda köpeğin telepati yeteneği de rol oynar, çünkü aynı kelimeleri tesadüfen başka amaçlarla kullandığımızda köpek hiçbir tepki göstermez ama gerçekten kendisine yönelik olanları bu telepati yöntemiyle ayırt eder.

Köpekler esas itibariyle, sesin gücünü, şiddetini, vurgusunu ve konuşmanın türünü, hareket ve işaretler yardımıyla anlama yeteneğine sahiptirler. İnsanların kendilerine arkadaşça mı, dostça mı yoksa düşmanca mı konuştuğunu anlarlar. Çocukluk devrelerinde belli kelimeleri, jestleri ve mimiksel işaretleri öğrenirler. Bu öğrenme, insanlarla birlikte yaşayarak kazandıkları bir deneyimdir. Bu karmaşık öğrenme sürecinde en önemli etkenler klasik ve operant şartlanmalardır. Klasik ve operant şartlanmayla, tek tek öğrenilen birçok bilgiler (ses tonu, el hareketleri, mimikler, vücuttaki koku değişiklikleri vs.) birleştirilecek bir bütün haline getirilir ve kelimeler, köpek için anlamlı hale gelir. Yani tekrarlar sayesinde bu kelimeler bir anlam ile bağdaştırılabilir.

Prof. Dr. Tamer Dodurka
İ. Ü. Veterinerlik Fakültesi
İç Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı