23 Temmuz 2008 Çarşamba

KÖPEK EĞİTİMİ

Günümüzde köpek eğitimi ve köpek davranışları üzerinde yapılan çalışmalar ilerledikçe köpeklerin kullanım alanları da artmaktadır. Köpekler bedensel ve zihinsel engellilerin eğitiminde, zihinsel gelişmelerinde ve yaşamlarında yardımcı olarak kulanılmaktadırlar.
Köpeklerin engellilere yardımcı olarak kullanılmaları görme engellilerle başlamış olsa da artık pek çok engelli insan için köpekler yardımcı olarak kullanılmaktadır.

Engelli insanlarla yaşayan ve onların bazı ihtiyaçlarında yardımcı olan köpekler engellilerin durumlarına göre sınıflara ayrılmakda ve yaptıkları işlere göre de isimlendirilmekdedirler.
Bu köpekler genel olarak bütün ülkelerde şu şekilde sınıflandırılırlar.
1- Görme engelliler için rehber köpekler (guide dogs)
2- İşitme engelliler için duyan köpekler (hearing dogs)
3- Görme ve işitme engelliler dışındaki bedensel engellilere yardımcı olan hizmet köpekleri (service dogs). Hizmet köpekleri bedensel engelliler için çeşitli yardımlarda bulunurlar. Örneğin tekerlekli sandalyeden yaşan biri için yere düşen objeleri alıp vermek, kapıları açmak, ışıkları yakıp söndürmek, çamaşır makinası doldurup boşaltmak gibi.
Engellilere yardım eden bütün bu köpekler ise yardım köpekleri (assitance dogs) ismi altında adlandırılırlar. Ayrıca terapi köpekleri olarak adlandırılan köpekler ise sadece engelliler için değil hastanelerde, huzur evlerinde, psikiyatri klinikleri, okullar ve benzeri yerlerde kalan herkes için görev yaparlar. Terapi köpekleri bu yerleri sahipleri ile düzenli olarak ziyaret ederek buradaki insanların köpeklerle temasını sağlarlarlar. Köpeklerin hasta insanlarla temasında onları rahatlattığı, tansinyonlarını belli ölçüde düşürdüğü, kalp atışlarını düzene koyduğu, onları meşgul ederek rahatlattığı, hastaların iyileşmelerini hızlandırdığı artık bilimsel olarak ispatlanmıştır. Bazen terapi köpekleri psikiyatrik hizmet köpekleri olarak da ayrılabilmektedirler. Yukarıda verilen örneklerdeki bütün köpekler çalışan ve özel köpeklerdir.

Hizmet köpeklerinin yetiştirilmeleri ve eğitimi

Hizmet köpekleri özel köpeklerdir ve diğer köpeklerden ayrılırlar. Hizmet köpeği engelli sahibi ile onun girdiği heryerde onunla 24 saat beraber yaşar. Bu köpeklerin eğitimleri ve sosyalleşmeleri çok dikkatli ve yapılmalıdır. Bir hizmet köpeğinin eğitimi 6 aydan fazla sürmektedir. Genellikle hizmet köpeklerinin eğitimlerine yaşını geçtikten sonra başlanır. Köpeğin karakterinin belli olması için bu süre beklenmelidir. Eğitme başlanmadan önce köpeğin sosyaleşmesi için çalışılır. Hizmet köpeği olacak köpekler yavru iken yaşayacağı ortamda karşılaşacağı herşeye alıştırılmalıdır. Hizmet köpeği yetiştiren sivil toplum örgütleri gönüllü aileler bularak yavruları bu aileler içinde eğitime kadar büyümelerini ve sosyalleşmelerini sağlarlar. Hizmet köpeklerinin eğitilmeleri bir ekip işidir. Köpeğin sosyaleşmesi, eğitilmesi, köpeği sahiplenecek engellinin bu konuda eğitililip köpek için hazırlanması çeşitli uzmanlık alanlarında insanların birlikte çalışmasını gerektirir.

Hizmet köpekleri nerede ve kimler tarafından yetiştirilip eğitilirler

Yurtdışında hizmet köpeği yetiştirip eğiten ülkelerde bu işleri sivil toplum örgütlerinin yaptığı görülmektedir. Bu sivil toplum örgütleri kar amacı gütmeyen, üyelerini ve çalışanlarını gönüllülerden alan, bağış ve yardımlarla kendi varlıklarını devam ettiren kuruluşlardır. Hizmet köpeklerinin işlerini yapacağı hale gelmelerine kadar geçen sürede onlar için yapılan harcamalar her engelli insanın karşılayacağı kadar uygun olmayabilmektedir. Bundan dolayı bu köpeklerin yetiştirilip eğitlmesini üstlenen sivil toplum örgütleri yetiştirdikleri köpekleri ücretsiz olarak engelli insanlara verirler.
Hizmet köpekleri yetiştiren ve eğiten sivil toplum örgütlerinde köpek eğitmenleri, psikologlar, veteriner hekimler, tıp doktorları, engellilerin eğtimlerinde çalışan öğretmenler gibi çeşitli uzmanlık dallarında insanlar gönüllü olarak ücretsiz çalışırlar.

Türkiye'de hizmet köpekleri

Hizmet köpeklerinin Türkiye'de yetiştirilip eğitilmesi ve engelliler tarafından kullanılması için henüz yukarıda bahsedilen tarzda bir sivil toplum örgütü bulunmamaktadır. Böyle bir kuruluş olsa dahi bu köpeklerin kullanımlarında bazı aksaklıklar olacağı muhakkadır. Hizmet köpekleri özel köpeklerdir ve eğitilmeleri dışında yaptıkları iş sırasında bulundukları ortamın çalışmalarına uygun olması gerekmektedir. Bu köpekler engelli sahipleri ile çalışırken etrafdan dikkatleri çekilmemeli, insanlar tarafında rahatsız edilmemelidirler. Hizmet köpekleri üzerlerinde uyarıcı "lütfen sevmeyin hizmet köpeğidir" gibi ibareler taşıyan yelekler ile görev yaparlar ve bunları gören insanlar da bu köpeklerin dikkatini çekmezler, sahibinin iznini almadan onları sevmez, dokunmazlar. Bu ibareleri taşıyan bu görev köpekleri kullanıldıkları çoğu ülkede sahibinin girdiği heryere girerler. Lokantalar, oteller, yüzme havuzları, spor salonları, sinema, tiyatro, belediye otobüsleri dahil sahibini girdiği heryere girerler. Bunlar o ülkelerde kanunlarla sağlanmıştır.

Türkiye'de böyle bir uygulama olması çok zor gibi görülmekdedir. Bizim ülkemizdeki sokak kedi ve köpekleri hizmet köpekleri için büyük bir sorun teşkil eder. Tekerlekli sandalyesinde yanında hizmet köpeği ile giden birisine o bölgenin sokak köpekleri saldırdığında engelli sahibi zaten sandalyede olduğu için bu köpekleri uzaklaştırmayacak, köpeğini koruyamayacaktır. Tekerlekli sandalyede oturan bir insan ayakta koşan bir insana göre köpek için tehdit edici görünmeyecek ve bu durumdaki bir insandan muhtemelen her sokak köpeği korkup kaçmayacak ve engellinin köpeğine saldırabilecektir. Sokaktaki kediler de hizmet köpekleri için dikkat çekici olacaklar ve köpeğin görevini yapmasını engelleyebileceklerdir. Köpek eğitiminde yüzdeyüz eğitim yoktur. Yüzde 80-90 lara çıkan bir oran da köpek iyi eğitimli denilir. Hizmet köpekleri komutlara yüzde doksa oranında uymalıdır. Bu yüzden de eğitimleri ve uygun köpeğin seçilmesi zaman almaktadır. Bu köpekleri eğiten kurumlar köpekleri her sene bazı testlere sokarlar ve köpekde herhangi bir gerileme olup olmadığına bakarlar. Hizmet köpekleri yüzdedoksan komutlara uysada sokak kedileri onlar için zaman zaman dikkat dağıtıc olackalardır. Diğer tarafdan ülkemizde çok sık gördüğümüz bilinçsiz köpek sahipleri de hizmet köpeklerinin sokaklarda çalışmasını engelleyecektir. Ülkemizde tasmasız köpek gezdiren, köpeğinin eğitimli olduğunu etrafa göstermek gibi saplantıları olan çok insan görmekdeyiz. Bu insanların köpeklerinin hizmet köpeklerine saldırmaları istenmeyen olaylara sebep verecektir. Tasmada bağlı dahi olsa saldırganlık gösteren ve diğer köpeklere havlayan, üzerlerine atlamak isteyen köpekler dahi hizmet köpeklerinin çalışmalarını engelleyeceklerdir.

Türkiye'de hizmet köpekleri engelli sahipleri ile halka açık olan çok fazla yere gidemeyecekler, toplu taşıma araçlarını kullanamayacaklardır. Örneğin otel, lokanta, spor salonu, pastahane, berber gibi yerlerin çoğuna, belki de tamamına alınmayacaklardır. Bu yerlerden bazılarının girmelerine izin verdiğini farzetsek de bu sefer burada bulunan diğer müşteriler tarafından istenmeyeceklerdir. Türkiye'de köpek kendilerine hiçbir zarar vermese, rahatsız etmese dahi onlardan korkan, rahatsız olan, onları istemeyen insanlarla doludur.
Bu konuda bir kanun çıkmadığı sürece engellilerin köpekle girmek istedikleri yerlerden çıkarılmalarına karşı herhangi bir kanuni yaptırım uygulanamayacaktır.


Yukarıda sayılan bütün olumsuzluklar Türkiye'de hizmet köpeklerinin kullanımını engeller. Fakat bu kadar olumsuzluk karşısında Türkiye'de engellilerin de köpek sahibi olma, hizmet köpeklerinden yararlanma hakkları vardır. Köpek hizmet köpeği olarak görev yapmasa dahi engelli bir insanın köpekle yaşaması, onun karşılıksız sevgisini alması o insana mutlaka yararlı olacaktır.
Türkiye'de yabancı ülkelerdeki gibi hizmet köpekleri kulanıllmasa da bazı kısıtlamalarla gene de bu tür köpekler kullanılabilir, ya da ileride yapılacaklar için ilk adımlar atılabilir.

Bazı engelli vatandaşlarımız köpek eğitimi için bilgi istemekde ve bazı yerlerin de kendilerine hizmet köpeği eğitebileceklerini söyleyip çok yüksek ücretler talep ettiklerini belirtmektedirler. Hizmet köpeklerinin eğitimi bir ekip işidir ve çeşitli uzmanlık dallarından insanların beraber çalışması gerekmektedir. Köpek sahibi olmak isteyen engellilerin veya onları yönlendirecek kişilerin konu hakkında bilgileri olmalı ve köpek sahiplenilmeden evvel doğru kararlar alınmalıdır.

Türkiye'de hizmet köpekleri ile ilgilenenler ve Türkçe kaynak bulamayanlar, yabancı kaynaklara ulaşamayanlar için aşağıda linki verilen forum eğer gerekli ilgi gösterilirse bu konuda yardımcı olmak amacıyla açılmıştır. Yabancı kaynaklardan araştırma yapanlar, konuyla ilgilenenler forum vasıtası ile hizmet köpekleri ile ilgili doğru bilgi kaynağının oluşturulmasına ve ilgili bir sivil toplum örgütünün kurulmasına yardımcı olabilirler.

makale

Hiç yorum yok: